W ramach obchodów Roku Stanisława Lema Biblioteka Pedagogiczna Wojewódzkiego Ośrodka Metodycznego w Gorzowie Wielkopolskim zaprosiła do wspólnego działania uczniów starszych klas szkół podstawowych z terenu całej Polski. 

Projekt edukacyjny LemOn skierowany był do nauczycieli języka polskiego, bibliotekarzy, uczniów starszych klas szkół podstawowych oraz wszystkich osób zainteresowanych jego tematyką. Działania projektowe związane z popularyzacją sylwetki pisarza trwały od września 2021 r. do stycznia 2022 r. Przypomnijmy, że przygotowane aktywności był rodzajem zabawy wykorzystującym m.in. narzędzie webowe Genial.ly. Składał się z 25, ułożonych alfabetycznie, zadań o różnym stopniu trudności, w których uczestnicy poznawali ciekawostki o życiu i twórczości jednego z Patronów Roku 2021, a następnie wykonywali aktywności przypisane każdej literce. Ilość osób biorących udział w projekcie zależała od indywidualnej decyzji nauczyciela – mogła to być cała klasa lub wybrani uczniowie. Minimalna liczba zadań, które należało rozwiązać w ramach uczestnictwa w akcji wynosiła 13  – co miało związek z feralną datą lemowskich urodzin. 

Czas na krótkie podsumowanie działań. 

Do projektu edukacyjnego LemOn zgłosiły się  pierwotnie 44 szkoły z całego kraju, ostatecznie sprawozdanie z podjętych aktywności przysłało 29 placówek. W działania projektowe włączyło się 696 uczniów, którzy pracowali „pod okiem” i z pomocą 29 nauczycieli. 

Projekty edukacyjne – właśnie tak!

Przypomnijmy, że istotą proponowanych przez naszą bibliotekę zadań, oprócz wspomnianej już popularyzacji wiedzy o życiu i twórczości Stanisława Lema, były także:

• promowanie czytelnictwa, 
• kształtowanie umiejętności wyszukiwania, selekcjonowania i przetwarzania informacji, 
• pobudzanie kreatywności i samodzielności myślenia, 
• podnoszenie kompetencji w zakresie pracy w grupie/zespole.

Czytając relacje nadesłane przez nauczycieli wszystkie powyższe cele zostały zrealizowane. W odczuciu szkolnych koordynatorów akcji, połączenie działań pedagogicznych, edukacyjnych i wychowawczych w projekcie edukacyjnym, wpłynęło korzystnie na wszechstronny rozwój uczniów zarówno w sferze indywidualnej, jak i społecznej. W takim trybie pracy uczniowie kształtowali umiejętność samodzielnego zdobywania, wyszukiwania i selekcjonowania informacji, poznawali własny styl pracy, czyli organizowali swój sposób uczenia się, kształtowali całą sferę umiejętności w obszarze krytycznego myślenia, a także uczyli się jak pracować w grupie. Zadania o różnym stopniu złożoności pozostawiały uczniom wiele swobody, wszystkie jednak uczyły trudnej sztuki weryfikowania wiadomości oraz szukania odpowiedzi na pytania w wielu źródłach informacji.

Młodzież poznała nie tylko sylwetkę jubilata, ale także dowiedziała się, z kim się przyjaźnił, gdzie mieszkał lub co lubił robić w czasie wolnym. Szukając informacji o Lemie,  uczniowie odkrywali niejako przy okazji tytuły tomików wierszy Baczyńskiego czy Różewicza, sami docierali do informacji, których zwykle raczej nie słyszą od nauczycieli, np. dowiedzieli się, że Nabokov był znawcą motyli, Hemingway bardzo lubił mocne trunki, a Julian Tuwim – kolekcjonował książki o nietypowej tematyce (np. o pchłach, szczurach, pijaństwie).

Dzięki okołolitrerackiej przygodzie jaką dla wielu jego uczestników stał się projekt, Stanisław Lem przestał być okularnikiem z dziwnym uśmieszkiem patrzącym na uczniów ze zdjęcia w podręczniku do języka polskiego. Autor „Bajek robotów” dał się poznać jako człowiek z krwi i kości, genialny pisarz i myśliciel, ale także między innymi ranny ptaszek, ze skłonnością do nadmiernego podjadani słodyczy, czy charakterny miłośnik  motoryzacji. 

Wnioski z projektu, czyli refleksja z działań edukacyjnych

Nieoczekiwanie – jak to w życiu często bywa – to, co dla jednych było interesujące, dla innych stanowiło trudność. Jako zadanie ciekawe uczniowie najczęściej wskazywali poszukiwania ciekawostek o pasjach kolekcjonerskich, upodobaniach kulinarnych, czy słabostkach pisarzy. Młodym ludziom podobało się także tworzenie neologizmów na wzór lemowskich bladawców w pytaniu związanym z hasłem na literę N jak neologizm lub słowotwórczych modyfikacji – elektrycerzy czy elektrybałtów w zadaniu do litery Y którą należało potraktować jak łącznik.

Swoją drogą ciekawe jaki smak miałby koleśnik, czyli kosmiczny naleśnik, lub jak wyglądałaby zębyniczka – osoba dbająca w szkole o zdrowie zębów uczniów – to tylko niektóre z przykładów podawanych przez uczniów. Zadania otwarte, które wymagały szukania informacji w różnych źródłach, bez wskazania konkretnych przykładów/podpowiedzi były często dla uczniów trudne lub za trudne, ale z drugiej strony – kiedy już zostały rozwiązane – dawały szczególną satysfakcję. Z kolei takie, które pozwalały zachować dużą swobodę uczniom, były cenną informacją  zwrotną dla nauczycieli. Przykładem tego typu aktywności było zadanie ukryte pod literą O jak oczytany (uczniowie podawali swoją listę książek, które aktualnie czytają).

Warto zauważyć, że formuła zadań oraz jej przedstawienie  bardzo spodobało się zarówno uczniom, jak i nauczycielom a zastosowanie narzędzi TIK pomagało w pracy szczególnie w okresie zdalnego nauczania.

Cieszy nas to tym bardziej, że chciałyśmy nawiązać do współcześnie pojmowanego sposobu nauczania tworząc zadania interdyscyplinarne, otwarte, poszukujące. Takie, które wprowadzą uczniów w świat literatury i kultury nie jak do martwej tkanki obecnej tylko w podręcznikach szkolnych, ale jak do żywego organizmu, w którym wszystko łączy się ze sobą, rezonuje i tworzy nowe jakości na wzór (a czasem niepodobieństwo) poprzednich epok. Dlatego właśnie pojawiła się propozycja formuły, która pozwala nie tylko poznać konkretnego autora, ale zobaczyć go na szerokim tle historii literatury czy kultury.

Dodajmy jeszcze, że zainteresowanie uczniów, rozbudzenie ich ciekawości skutkowało czasami projektami dodatkowymi, np. działania w Szkole Podstawowej nr 1 im. Tadeusza Kościuszki w Barlinku miały swój “skutek uboczny” – stworzenie gazetki o Stanisławie Lemie z inicjatywy uczniów, lub w Szkole Podstawowej im. Orła Białego w Kamieniu Wielkim  zaowocowały zakupem do biblioteki szkolnej książek powiązanych  z osobą Stanisława Lema. 

Nauczyciele biorący udział w projekcie zwracali uwagę na atrakcyjną formę zadań, a także na możliwość dopasowania sposobu pracy do danej grupy. Wyrazili także chęć udziału w podobnych wydarzeniach. Nauczyciele zgłaszający szkołę otrzymali dyplomy, a placówki certyfikaty uczestnictwa. Wszystkim osobom dziękujemy za udział w projekcie, serdecznie gratulujemy zaangażowania i niezmiernie ciekawych efektów pracy. Liczymy na kolejne wspólne, równie owocne działania w przyszłości, a nauczycieli, którzy chcieliby zapoznać się z zadaniami z zakończonego już projektu i być może wykorzystać je w pracy z młodzieżą zapraszamy na profil Biblioteki Pedagogicznej Wojewódzkiego Ośrodka Metodycznego na  platformie Wakelet.

Mapa szkół biorących udział w projekcie:

Film: Projekt edukacyjny LemOn krótkie podsumowanie działań

Koordynatorki projektu:
Eliza Paternowska, 
Magdalena Płatonow,
Monika Żołędziejewska